Ruth, reeds een kind van God aan de grens van Moab?

[pierre27]

Wie beweert dat alhier Forummer?

[-DIA-]

Nee, op deze manier gaat het zeker niet goed. Hoewel subtiel, is toch een sprake van iets waar een vorm van wantrouwen uit spreekt, en ik denk dat een mens met een beetje zelfkennis ook niet zo snel zo regeert. Ik zei daarom ook hier niet verder op in te gaan.

[Adagio]

Hartelijk dank voor de reactie. Ik lees de de bijdragen en dan zie ik liefde tot Gods volk en wat bevindelijk geleerd is (ik noem dit horizontaal). Waar lees ik van God en Christus (ik noem dit verticaal)?
Dat zijn geen verschrijvingen, maar de vruchten.

Al eerder aangehaald: door de Dordtse Synode werd in de voorrede al genoemd, dat zij deze historie geschikt vonden om als spiegel te dienen van Gods werk in Zijn rijk der genade. En verder zit er best ook wel onderwijs in de kanttekeningen, waarvan de Dordtse vaderen het geschikt vonden om mee te geven.

Denk aan de kanttekening bij Ruth 3: "22. Dewijl hier van Ruth geen mentie wordt gemaakt, en Naomi haar bevolen had dat zij zich zou stilhouden en Boaz laten begaan, Ruth 3:18; zo is daaruit af te leiden dat Ruth hier niet tegenwoordig was, noch deze zaak bij het gericht dreef, maar Boaz; daarom heeft deze man zijn schoen aan Boaz gegeven. Anders zou de wet Deut. 25:9 ongetwijfeld gevolgd zijn geweest, tenware dan dat zij door menselijk goeddunken en vermetelheid verzacht mocht geweest zijn." Bedenkt u maar een parallel.

Een andere: "28. Hier en in het volgende wordt ontdekt de voornaamste oorzaak, waarom het den Heiligen Geest beliefd heeft deze ganse historie van Ruth in de canonieke boeken van de Heilige Schrift in te lijven en te bewaren; te weten, opdat blijken mocht van de waarheid der belofte Gods dat de Messias uit Juda (Gen. 49:10) zou voortkomen, Wiens geslacht (naar het vlees) in het volgende verhaald wordt tot op David; en voorts van David tot Christus, Mattheüs 1 en Lukas 3."

Ergens anders, bij Matth. 1: 3 schrijven zij: "Deze vrouw, alsook hierna Rachab en Ruth, in vers 5 en Bathseba, in vers 6 worden van den evangelist hier verhaald omdat de Schrift van dezelve iets zegt, dienende tot den staat der vernedering van Christus, en ook omdat enigen derzelve van heidense afkomst zijn geweest; opdat daarmede aangewezen zou worden, dat ook grote zondaren, en de heidenen zelve, deel zouden hebben aan de vruchten der geboorte van Christus."

Bij de bekende tekst Ruth 3: 18 "Zit stil mijn dochter..." staat een verwijzing naar Hosea 3, over Israëls bekering in het laatste der dagen, vers 3 "En ik zeide tot haar: Gij zult vele dagen naar mij blijven zitten (gij zult niet hoereren, noch aan een anderen man geworden), en ik ook naar u", kanttek: "Wachtende totdat ik u trouw. (Vgl. Deut. 21:11, en de manier van spreken met Ex. 24:14, ook Ruth 3:18.) Ondertussen zal ik uw boetvaardigheid, in uw eenzamen toestand, verwachten". Bedenk, in de kanttek. bij Ruth 1: 16 schrijven zij, dat Ruth's gedrag en woorden aldaar een betoning van haar bekering was tot de ware God. De kanttekenaren wisten dan ook wel niet goed raad met mensen van "eens bekeerd, altijd bekeerd".

Als Job uitroept: "Want ik weet: mijn Verlosser leeft, en Hij zal de laatste over het stof opstaan", dan staat bij het woord (Ver)losser een verwijzing naar Ruth 2: 20 (Goël, de beloofde Messias).

De lijst kan langer. Als David zingt van zijn Herder in Psalm 23 "Gij maakt mijn hoofd vet met olie", verwijzen zij weer naar Ruth 3: 3, nl. Gij vervrolijkt mij zeer.

En ps. 36: 8 "Hoe dierbaar is Uw goedertierenheid, o God! Dies de mensenkinderen onder de schaduw Uwer vleugelen toevlucht nemen" levert een verwijzing naar Ruth 2: 12 op (evenals bij Psalm 61: 5).

Er staan nog wel meer. Eentje nog, Ezech. 16: 8

Als Ik nu bij u voorbijging, zag Ik u, en zie, uw tijd was de tijd der minne; zo breidde Ik Mijn vleugel over u uit en dekte uw naaktheid; ja, Ik zwoer u en kwam met u in een verbond, spreekt de Heere HEERE, en gij werdt Mijne.

Daar leggen zij uit:

"De tijd der minne is, dat gij huwbaar waart, of bekwaam om ten huwelijk begeerd te worden. De Heere spreekt hier menselijkerwijze van het geestelijke huwelijk, hetwelk Hij uit enkel genade en liefde aangegaan heeft met het Joodse volk, als Hij hetzelve van alle andere volken der aarde heeft afgezonderd en daarmede een verbond der genade in den Messias opgericht." "Het uitbreiden Zijner vleugel is, Ik nam u in Mijn bewaring, om u tot Mijn bruid te nemen. Vgl. Ruth 3 op vers 9." "naaktheid is: schaamte" "een verbond: te weten van het geestelijke huwelijk, dat Ik uw God en gij Mijn volk zoudt wezen."

[Herman]

Kan het wat minder persoonlijk worden? Ik vind dit echt verkeerd.

Het mag altijd persoonlijk worden, maar dat is doorgaans niet verstandig. CvdW maakt het wel persoonlijk, maar het is geen argument op de persoon.

[Forummer]

Wie beweert dat alhier Forummer?

Zie conversatie tussen DIA en CvdW.

CvdW zegt niet dat DIA dit zegt maar vraagt wel door. Refiosi reageert daarop met de vraag of het wat minder persoonlijk kan.

Zie het als aanvulling, niet als aanval.

[Tiberius]

Kan het wat minder persoonlijk worden? Ik vind dit echt verkeerd.

Het mag altijd persoonlijk worden, maar dat is doorgaans niet verstandig. CvdW maakt het wel persoonlijk, maar het is geen argument op de persoon.

Ja dat is altijd wel onze lijn inderdaad, maar dan zonder druk en zeker om argumenten in een discussie in te brengen.
Ik ben het met Refiosi eens, dat er hier toch wel (in ieder geval subtiele) druk wordt uitgeoefend.

[Refiosi]

Kan het wat minder persoonlijk worden? Ik vind dit echt verkeerd.

Het mag altijd persoonlijk worden, maar dat is doorgaans niet verstandig. CvdW maakt het wel persoonlijk, maar het is geen argument op de persoon.

Ja dat is altijd wel onze lijn inderdaad, maar dan zonder druk en zeker om argumenten in een discussie in te brengen.
Ik ben het met Refiosi eens, dat er hier toch wel (in ieder geval subtiele) druk wordt uitgeoefend.

Het is niet op de persoon in de zin dat een persoon wordt gediskwalificeerd om zijn argumenten te ontkrachten, maar dit is nog ernstiger: de persoonlijke integriteit wordt in diskrediet gebracht. DIA wordt verweten een horizontale godsdienst te hebben. Ik snap niet dat dit mag blijven staan.

[CvdW]

Ik zal verder geen druk uitoefenen. Ik constateer alleen.

[Forummer]

Ik zal verder geen druk uitoefenen. Ik constateer alleen.

Toch moet je daar mee uitkijken. Het forum is niet een plek om je diepste zieleroerselen te delen, en zeker DIA die nogal wat weerstand ervaart zal dat niet snel doen. Daarbij praat de een er ook makkelijker over dan de ander.

Ik dacht eigenlijk meer dat je het vragenderwijs of waarschuwend bedoelde. En dat moet kunnen, uit liefde.

Een constatering gaat wat mij betreft te ver.

[Valcke]

Voor de duidelijkheid:

Ruth en het genadeleven

We zeiden zojuist: Het boek Ruth geeft ons helder onderwijs over de standen in het genadeleven. Wij vinden in het eerste hoofdstuk een jonge vrouw, wonderlijk getrokken uit Moab, bestemd om één van de moeders van Christus te worden. Boaz kent zij niet, maar in haar hart is een onberouwelijke keuze gewerkt om de God van Israël te dienen en Zijn volk lief te hebben. In het tweede hoofdstuk wordt zij door 's Heeren voorzienigheid geleid op de akker van de man die eenmaal haar bruidegom zal worden. Ze mag stil rapen op de akker en veel verzamelen. Haar thuisblijven is weinig. Soms mag zij tot haar eigen verwondering door Boaz worden genodigd en de maaltijd gebruiken aan de zijde van de maaiers! In hoofdstuk 3 breekt een andere tijd aan: de planken raken leeg. Gerste- en tarweoogst raken voleind. Het moet naar Boaz heen - en wel in een weg waarin zij in volkomen overgave zichzelf prijs moet geven! Wonderlijk vriendelijk wordt zij op de dorsvloer behandeld: met zes maten gerst - niet geraapt, maar van Boaz zélf gekregen! - gaat zij naar huis. Maar... nog altijd is zij 'Ruth, de Moabitische' - levend voor eigen rekening, niet de vrouw van Boaz. Dat laatste komt tot stand in het vierde hoofdstuk, waar zij door haar aanstaande bruidegom wordt gelost in de poort. Zouden wij nu werkelijk de Schrift geweld aandoen door in dit alles heldere en onderwijzende analogieën te zien van het genadeleven? Niemand kan mij dat wijsmaken. De lijnen die hier liggen, zijn de lijnen die wij in héél de Schrift terug vinden! We moeten de zaak ook niet vertroebelen door te zeggen dat nergens staat beschreven hoeveel Ruth van Christus kende toen zij in Bethlehem aankwam. Wie dat zegt, vergeet dat we in dit bijbelboek te maken hebben met een analogie. Het gaat niet om de vraag of Ruth bij haar komen in Bethlehem iets van Christus kende - het gaat erom dat zij Boaz niet kende. Dat is juist de analogie met het genadeleven. En de voornaamste les van dit kleine bijbelboek - ja, van héél de Schrift! - is geen andere dan deze: het moet op Christus aan, buiten Wie geen leven is, maar een eeuwig zielsverderf.

De vetgemaakte passages zijn de passages die m.i. echt getuigen van inlegkunde.

1. 'Boaz kent zij niet', maar wel een onberouwelijke keuze. Daaruit concludeert ds. Moerkerken dat hier sprake is van een analogie met het genadeleven. Hoezo is het hier relevant dat zij Boaz niet kende? Zeker: Boaz is een type van Christus, maar Ruth is hier geen type van een zondaar die Christus niet kent.

2. 'nog altijd is zij Ruth, de Moabitische, levend voor eigen rekening'. Hier hetzelfde. Dit gaat zelfs nog verder. Hier wordt van Ruth als persoon gezegd dat zij nog leefde voor eigen rekening. Haar belijdenis: 'uw God is mijn God' was kennelijk niet waarachtig! Iemand moet maar durven...

3. Zouden wij de Schrift geweld aandoen...? Ja zeker: hiermee wordt de Schrift geweld aangedaan. Laat mij ook eens één uitlegger zien uit de Reformatie of Nadere Reformatie die Ruth op deze manier geweld heeft aangedaan. Zo'n predikant of exegeet is niet te vinden.

4. 'Het gaat erom dat zij Boaz niet kende. Dat is juist de analogie met het genadeleven.' In het boek Ruth wordt nergens het 'kennen van Boaz' benadrukt als een geestelijke weldaad. De analogie is dat Boaz als losser een type van Christus is. En er was een andere losser die naderbij was (de wet) - Ruth kende die andere losser trouwens evenmin zoals de geschiedenis uitwijst. Dit heeft alles dan ook niets met het genadeleven van Ruth te maken.

M.i. moeten we hier helder over zijn. Dit is een leer die niet gegrond is op de Schrift, evenmin op de gereformeerde theologie en belijdenis.

[Valcke]

Johannes Bierman over Ruth (in zijn boek Mozes en Christus).

Waarvan was Ruth een voorbeeld? (Ik vat het samen, waarbij ik alle punten noem die Bierman ook noemt.)
Van de roeping van de heidenen tot de gemeenschap van onze Heere en Zaligmaker Jezus Christus. Want:
(1) Ruth wil zoveel zeggen als een bevochtigde of besproeide. De heidenen waren geheel dor en droog, maar in Christus ingeënt dragen ze veel vrucht, worden natgemaakt en bevochtigd.
(2) Ruth werd van de afgoderij tot de ware godsdienst van de God van Israël bekeerd.
(3) Ruth kleefde haar schoonmoeder Naomi aan. De uitverkorenen onder de heidenen zijn ook zo vlijtig heengegaan om met de Joden het aangezicht des Heeren te smeken.
(4) Ruth volgde Boaz op het veld. De Kerk der heidenen is ook op Christus’ stem uitgegaan.
(5) Ruth doopte haar bete in de azijn. Zo moesten de heidenen Christus’ kruis opnemen en Hem navolgen.
(6) Ruth werd tot een vrouw begeerd voor een uit Gods volk. De heidenen zijn door de apostelen begeerd om hen als een reine maagd aan God voor te stellen.
(7) Ruth trouwde eindelijk Boaz, haar bloedvriend en losser. Zo is Christus in waarheid de Goël (Losser) van Joden en heidenen.

Zover deze oudvader over Ruth als voorbeeld van de roeping der heidenen. Er is geen spoortje van een standenleer te vinden bij deze oudvader. Overigens was Bierman te typeren als een Coccejaan. De Voetianen gingen in het vergeestelijken minder ver – dit was een van de verschillen tussen Coccejus en Voetius. Maar zelfs wanneer we deze typologische beschrijving van Ruth bij deze oudvader volgen, zien we niets van de standenleer zoals die we hier in dit topic bespreken.

[KDD]

Voor de duidelijkheid:

Ruth en het genadeleven

We zeiden zojuist: Het boek Ruth geeft ons helder onderwijs over de standen in het genadeleven. Wij vinden in het eerste hoofdstuk een jonge vrouw, wonderlijk getrokken uit Moab, bestemd om één van de moeders van Christus te worden. Boaz kent zij niet, maar in haar hart is een onberouwelijke keuze gewerkt om de God van Israël te dienen en Zijn volk lief te hebben. In het tweede hoofdstuk wordt zij door 's Heeren voorzienigheid geleid op de akker van de man die eenmaal haar bruidegom zal worden. Ze mag stil rapen op de akker en veel verzamelen. Haar thuisblijven is weinig. Soms mag zij tot haar eigen verwondering door Boaz worden genodigd en de maaltijd gebruiken aan de zijde van de maaiers! In hoofdstuk 3 breekt een andere tijd aan: de planken raken leeg. Gerste- en tarweoogst raken voleind. Het moet naar Boaz heen - en wel in een weg waarin zij in volkomen overgave zichzelf prijs moet geven! Wonderlijk vriendelijk wordt zij op de dorsvloer behandeld: met zes maten gerst - niet geraapt, maar van Boaz zélf gekregen! - gaat zij naar huis. Maar... nog altijd is zij 'Ruth, de Moabitische' - levend voor eigen rekening, niet de vrouw van Boaz. Dat laatste komt tot stand in het vierde hoofdstuk, waar zij door haar aanstaande bruidegom wordt gelost in de poort. Zouden wij nu werkelijk de Schrift geweld aandoen door in dit alles heldere en onderwijzende analogieën te zien van het genadeleven? Niemand kan mij dat wijsmaken. De lijnen die hier liggen, zijn de lijnen die wij in héél de Schrift terug vinden! We moeten de zaak ook niet vertroebelen door te zeggen dat nergens staat beschreven hoeveel Ruth van Christus kende toen zij in Bethlehem aankwam. Wie dat zegt, vergeet dat we in dit bijbelboek te maken hebben met een analogie. Het gaat niet om de vraag of Ruth bij haar komen in Bethlehem iets van Christus kende - het gaat erom dat zij Boaz niet kende. Dat is juist de analogie met het genadeleven. En de voornaamste les van dit kleine bijbelboek - ja, van héél de Schrift! - is geen andere dan deze: het moet op Christus aan, buiten Wie geen leven is, maar een eeuwig zielsverderf.

De vetgemaakte passages zijn de passages die m.i. echt getuigen van inlegkunde.

1. 'Boaz kent zij niet', maar wel een onberouwelijke keuze. Daaruit concludeert ds. Moerkerken dat hier sprake is van een analogie met het genadeleven. Hoezo is het hier relevant dat zij Boaz niet kende? Zeker: Boaz is een type van Christus, maar Ruth is hier geen type van een zondaar die Christus niet kent.

2. 'nog altijd is zij Ruth, de Moabitische, levend voor eigen rekening'. Hier hetzelfde. Dit gaat zelfs nog verder. Hier wordt van Ruth als persoon gezegd dat zij nog leefde voor eigen rekening. Haar belijdenis: 'uw God is mijn God' was kennelijk niet waarachtig! Iemand moet maar durven...

3. Zouden wij de Schrift geweld aandoen...? Ja zeker: hiermee wordt de Schrift geweld aangedaan. Laat mij ook eens één uitlegger zien uit de Reformatie of Nadere Reformatie die Ruth op deze manier geweld heeft aangedaan. Zo'n predikant of exegeet is niet te vinden.

4. 'Het gaat erom dat zij Boaz niet kende. Dat is juist de analogie met het genadeleven.' In het boek Ruth wordt nergens het 'kennen van Boaz' benadrukt als een geestelijke weldaad. De analogie is dat Boaz als losser een type van Christus is. En er was een andere losser die naderbij was (de wet) - Ruth kende die andere losser trouwens evenmin zoals de geschiedenis uitwijst. Dit heeft alles dan ook niets met het genadeleven van Ruth te maken.

M.i. moeten we hier helder over zijn. Dit is een leer die niet gegrond is op de Schrift, evenmin op de gereformeerde theologie en belijdenis.

Ik vind dat je nogal stellig bent in deze zaken. De werk van de Geest is niet te calculeren of te volgen. Het is een werk in het verborgene, tussen God en de ziel. Wat voor de een heilzaam onderwijs is, is voor een ander gewoon geschiedenis. Diegene ontvangt onderwijs misschien ergens anders en op een ander manier. In mijn eigen persoonlijk geestelijk leven kan ik deze lijnen goed volgen. Met de laatste zin van de ds is iedereen wel eens denk ik.

[Valcke]

M.i. moeten we hier helder over zijn. Dit is een leer die niet gegrond is op de Schrift, evenmin op de gereformeerde theologie en belijdenis.

Ik vind dat je nogal stellig bent in deze zaken. De werk van de Geest is niet te calculeren of te volgen. Het is een werk in het verborgene, tussen God en de ziel. Wat voor de een heilzaam onderwijs is, is voor een ander gewoon geschiedenis. Diegene ontvangt onderwijs misschien ergens anders en op een ander manier. In mijn eigen persoonlijk geestelijk leven kan ik deze lijnen goed volgen.

Ik zeg niet dat iemand die hierin opgevoed is, niet onderwezen kan worden door een verkeerde leer. Ik zeg ook niet dat er geen standen in de genade zijn - deze zijn echter een VRUCHT van de vereniging met Christus en gaan daar niet aan vooraf.

Het gaat er echter om dat Ruth niet een type is van de leer van de standen in de genade, waarbij bovendien Christus aan het eind geplaatst wordt, terwijl Hij aan het begin staat. Dat is gewoon een valse leer, daar moeten we inderdaad heel stellig in zijn.

Boaz is als Losser (waarbij de wet de losser is die dichterbij was) wel een type van Christus. Maar dat heeft niets te maken met het genadeleven van Ruth. Wel leert het ons dat een mens door de wet niet verlost kan worden, maar alleen door de gerechtigheid van Christus. En dat moet een mens ondervinden! Maar het is niet Ruth die dit in deze geschiedenis ondervindt. Haar eertijds lag in Moab vóór zij waarlijk de God van Israël kende.

[CvdW]

Excuses voor mijn woordgebruik. Zoals @Forummer aangeeft bedoelde ik de eennalaatste alinea.

[CvdW]

Voor de duidelijkheid:

Ruth en het genadeleven

We zeiden zojuist: Het boek Ruth geeft ons helder onderwijs over de standen in het genadeleven. Wij vinden in het eerste hoofdstuk een jonge vrouw, wonderlijk getrokken uit Moab, bestemd om één van de moeders van Christus te worden. Boaz kent zij niet, maar in haar hart is een onberouwelijke keuze gewerkt om de God van Israël te dienen en Zijn volk lief te hebben. In het tweede hoofdstuk wordt zij door 's Heeren voorzienigheid geleid op de akker van de man die eenmaal haar bruidegom zal worden. Ze mag stil rapen op de akker en veel verzamelen. Haar thuisblijven is weinig. Soms mag zij tot haar eigen verwondering door Boaz worden genodigd en de maaltijd gebruiken aan de zijde van de maaiers! In hoofdstuk 3 breekt een andere tijd aan: de planken raken leeg. Gerste- en tarweoogst raken voleind. Het moet naar Boaz heen - en wel in een weg waarin zij in volkomen overgave zichzelf prijs moet geven! Wonderlijk vriendelijk wordt zij op de dorsvloer behandeld: met zes maten gerst - niet geraapt, maar van Boaz zélf gekregen! - gaat zij naar huis. Maar... nog altijd is zij 'Ruth, de Moabitische' - levend voor eigen rekening, niet de vrouw van Boaz. Dat laatste komt tot stand in het vierde hoofdstuk, waar zij door haar aanstaande bruidegom wordt gelost in de poort. Zouden wij nu werkelijk de Schrift geweld aandoen door in dit alles heldere en onderwijzende analogieën te zien van het genadeleven? Niemand kan mij dat wijsmaken. De lijnen die hier liggen, zijn de lijnen die wij in héél de Schrift terug vinden! We moeten de zaak ook niet vertroebelen door te zeggen dat nergens staat beschreven hoeveel Ruth van Christus kende toen zij in Bethlehem aankwam. Wie dat zegt, vergeet dat we in dit bijbelboek te maken hebben met een analogie. Het gaat niet om de vraag of Ruth bij haar komen in Bethlehem iets van Christus kende - het gaat erom dat zij Boaz niet kende. Dat is juist de analogie met het genadeleven. En de voornaamste les van dit kleine bijbelboek - ja, van héél de Schrift! - is geen andere dan deze: het moet op Christus aan, buiten Wie geen leven is, maar een eeuwig zielsverderf.

De vetgemaakte passages zijn de passages die m.i. echt getuigen van inlegkunde.

1. 'Boaz kent zij niet', maar wel een onberouwelijke keuze. Daaruit concludeert ds. Moerkerken dat hier sprake is van een analogie met het genadeleven. Hoezo is het hier relevant dat zij Boaz niet kende? Zeker: Boaz is een type van Christus, maar Ruth is hier geen type van een zondaar die Christus niet kent.

2. 'nog altijd is zij Ruth, de Moabitische, levend voor eigen rekening'. Hier hetzelfde. Dit gaat zelfs nog verder. Hier wordt van Ruth als persoon gezegd dat zij nog leefde voor eigen rekening. Haar belijdenis: 'uw God is mijn God' was kennelijk niet waarachtig! Iemand moet maar durven...

3. Zouden wij de Schrift geweld aandoen...? Ja zeker: hiermee wordt de Schrift geweld aangedaan. Laat mij ook eens één uitlegger zien uit de Reformatie of Nadere Reformatie die Ruth op deze manier geweld heeft aangedaan. Zo'n predikant of exegeet is niet te vinden.

4. 'Het gaat erom dat zij Boaz niet kende. Dat is juist de analogie met het genadeleven.' In het boek Ruth wordt nergens het 'kennen van Boaz' benadrukt als een geestelijke weldaad. De analogie is dat Boaz als losser een type van Christus is. En er was een andere losser die naderbij was (de wet) - Ruth kende die andere losser trouwens evenmin zoals de geschiedenis uitwijst. Dit heeft alles dan ook niets met het genadeleven van Ruth te maken.

M.i. moeten we hier helder over zijn. Dit is een leer die niet gegrond is op de Schrift, evenmin op de gereformeerde theologie en belijdenis.

Ik vind dat je nogal stellig bent in deze zaken. De werk van de Geest is niet te calculeren of te volgen. Het is een werk in het verborgene, tussen God en de ziel. Wat voor de een heilzaam onderwijs is, is voor een ander gewoon geschiedenis. Diegene ontvangt onderwijs misschien ergens anders en op een ander manier. In mijn eigen persoonlijk geestelijk leven kan ik deze lijnen goed volgen. Met de laatste zin van de ds is iedereen wel eens denk ik.

Binnen de GG heb ik gehoord dat 'uw God mijn God' een wens is door Ruth gezegd.
Wat betreft de laatste zin van de predikant: het maakt veel uit hoe we tot Christus komen.