Hier een interessant artikel vandaag in het ND
Mulder leest Paulus als rabbijn
APELDOORN - Paulus citeert in Romeinen het Oude Testament niet vaag en associatief, maar juist welbewust en heel precies.
Die manier van lezen van het Oude Testament, zegt promovendus Michael Mulder, kan ook vandaag het gesprek met Israël verrijken.
Nergens in het Nieuwe Testament wordt zo vaak uit het Oude Testament geciteerd als in Romeinen 10, zegt Michael Mulder, docent Judaïca aan de Theologische Universiteit in Apeldoorn, die morgen promoveert. ‘Paulus worstelt dan ook met een belangrijke vraag: hoe is het mogelijk dat God in zijn Woord een belofte heeft gegeven aan Israël, en dat het erop lijkt dat die belofte niet vervuld wordt?’ God belooft trouw aan Israël. Maar als het grootste deel van Israël Jezus als Messias verwerpt, staat Gods belofte dan niet op losse schroeven?
Dat laatste is ondenkbaar. Mulder: ‘Het is voor Paulus onmogelijk dat God onbetrouwbaar zou zijn. Alleen al het feit dat hij zo veel uit het Oude Testament citeert, bewijst dat hij de beloften betrouwbaar acht.’ Maar hoe zit het dan? Hoe is God dan trouw aan zijn Woord?
Dan begint Paulus in Romeinen 9 tot 11 een betoog dat is doorspekt met citaten uit het Oude Testament. Maar die citaten zijn op het eerste gezicht niet zo duidelijk. Wat bedoelt Paulus precies? Mulder noemt als voorbeeld een vraag in Romeinen 10 vers 19: ‘Heeft Israël de boodschap niet begrepen?’ Op die vraag volgt in de tekst geen rechtstreeks antwoord, en uitleggers komen er dan ook niet uit, zegt Mulder. ‘Sommigen zeggen dat Israël het wél begrepen heeft, anderen concluderen van niet.’
Mulder besloot niet alleen de exacte citaten te onderzoeken, maar vooral het hele gedeelte in het Oude Testament waaruit die citaten afkomstig zijn. Dat leverde hem nieuwe inzichten op in het betoog van Paulus over de uitverkiezing van het volk Israël en de eigen verantwoordelijkheid die het volk heeft, in het al dan niet aannemen van Jezus als Messias. De vraag in vers 19 bijvoorbeeld, is een toespeling op Jesaja 48 en 49. ‘Jesaja speelt daar met de uitdrukking “jullie hebben het niet verstaan”. De profeet zegt: jullie, Israël, hebben het niet verstaan, en daarom ga ik jullie nu iets heel nieuws brengen. En dan vertelt hij de oude boodschap zodanig in nieuwe woorden, dat de conclusie moet zijn: als we de Bijbel maar anders gelezen hadden, hadden we het wél verstaan.’
Het is dus beide: God verwijt de Israëlieten in Jesaja dat ze het niet hebben begrepen, maar geeft tegelijk aan dat ze het hadden kunnen begrijpen, door opnieuw de Bijbel te lezen. Mulder: ‘Met deze toespeling op Jesaja wil Paulus duidelijk maken dat de Joden een middel in handen hebben om kwalitatief anders te begrijpen wat ze niet begrepen hebben. Als ze anders leren luisteren naar wat ze gehoord hebben, is dat de weg waarlangs ze tot een echt begrijpen kunnen komen.’
Kijken naar de context van een citaat is inmiddels haast een soort mode onder Bijbelonderzoekers, maar Mulder is de eerste die deze methode toepast op een groter Schriftgedeelte. Achter in zijn proefschrift staat een kleurentabel waaruit duidelijk wordt dat Paulus niet lukraak citeert, maar dat de achtergrond van de citaten wel degelijk een grote samenhang heeft. ‘Hier is een gerijpt theoloog aan het woord die precies weet wat hij aan het doen is.’
beslissend belang
Helemaal aan het slot van zijn proefschrift gaat Mulder zijn wetenschappelijke boekje te buiten. Mulder is behalve docent Judaïca in Apeldoorn ook directeur van het Centrum voor Israëlstudies. ‘Apeldoorn is een belijdende universiteit, dus mag je ook iets van je geloofsbelijdenis laten merken in je proefschrift.’ Mulder belijdt dat het geloof in Jezus Christus ‘van beslissend belang is’, ook voor Joden. ‘Ik ben niet de gedachte toegedaan dat er voor Israël een aparte weg tot het heil is, buiten Christus om’, schrijft Mulder in een epiloog bij zijn proefschrift.
Maakt hij als directeur van het Centrum voor Israëlstudies het gesprek met de joden dan niet monddood? Integendeel, gelooft Mulder, en Paulus wijst hem daarin de weg. ‘Mag ik het als gelovige zeggen? Als ik laat zien wie Jezus voor mij is, en als ik dat uit de schriften laat zien, zoals Paulus dat doet, dan hoeft dat niet het gesprek te beëindigen.’
Paulus was geschoold in de joodse manier van denken en met teksten omgaan, zegt Mulder. ‘En de methode die ik in mijn proefschrift heb toegepast, is eigenlijk rabbijns. Als een rabbijn een woord citeert, citeert hij ook de context ervan.’ De kerk kan van Israël blijven leren Bijbellezen, gelooft Mulder.
luisterhouding
Maar hij hoopt op meer. Als joden en christenen elkaar namelijk vinden in dezelfde manier van Bijbellezen, kunnen ze misschien ook verder komen in het verstaan van Gods Woord. ‘Mijn ervaring bij het Centrum voor Israëlstudies leert mij dat het ook echt werkt. We hadden onlangs een seminar in Israël. Christelijke en joodse theologen lazen daar samen de schriften met dezelfde luisterhouding, en konden daardoor leren van elkaar.’
Maar dat ging niet alleen over de Messias. ‘Ik besef dat je vraag over de Messias van beslissend belang is. Maar het is al een grote stap als je niet boven elkaar, maar naast elkaar staat in het willen luisteren naar de Schrift. Dat is het grote verschil tussen zending bedrijven en samen dezelfde teksten lezen. Als je naar elkaar luistert kan het wel over de beslissende dingen gaan, maar besef je daarbovenuit dat God je daarin samen wil leiden.’
