Eigenwijze Nederlanders veranderen liedteksten
Geplaatst: 23 nov 2006, 21:27
Eigenwijze Nederlanders veranderen liedteksten
[uit het ND van vandaag]
door Henk Meijer
BARNEVELD - Je hoort het wel eens: een kinderkoor dat Alles wordt nieuw zingt en het refrein inzet met ,,Stil maar wacht maar...’’ Maar dan met een alternatieve tekst: ,,Bid maar, werk maar…’’ Voor de Reformatorische Omroep bijvoorbeeld. Het is een verschijnsel dat zich in bredere kring voordoet. ,,We zijn als Nederlanders te eigenwijs.’’Geestelijke liederen vormen sinds jaar en dag een bron voor discussie en onenigheid. Gelovigen willen zich kunnen vinden in de tekst. Een lied wordt daarom nogal eens terzijde geschoven vanwege de inhoud. Een andere werkwijze is ook mogelijk: wat sleutelen aan een tekstregel totdat het geheel bij de eigen geloofsovertuiging past. Dat blijkt in de praktijk nog steeds te gebeuren, zij het misschien wat minder vaak dan voorheen.
Draai
Tekstwijzigingen zijn vaak klein en subtiel, maar geven liederen soms een heel andere draai. De vrijgemaakt-gereformeerde hymnoloog Jan Smelik heeft enkele voorbeelden paraat. Eerst eentje uit de oude doos: de slotzin van het bekende lied Uren, dagen, maanden, jaren luidt oorspronkelijk: ‘Al het heden wordt verleden, schoon ’t ons toegerekend blijft!’ In de liederenbundel van de Nederlandsche Jongelingsvereeniging op Gereformeerde grondslag uit 1908 werd deze regel veranderd. In een voorwoord is uitgelegd waarom: ,,Wij gelooven echter in de vergeving der zonden, van ’t verleden zoowel als het heden om Christus wil. Deze onbijbelsche regel werd derhalve veranderd in: ‘Waarvan slechts de heugnis blijft!’’
Jan Smelik: ,,Een ander voorbeeld uit dezelfde bundel is het lied Daal nu met Uw reinste stralen, Zooals ’t eerste Pinksterfeest van J.J.L. ten Kate. Omdat de Bijbel spreekt over één pinksterfeest, één uitstorting met de Geest, werd deze regel gewijzigd in ‘Licht ons met Uw reinste stralen, Zooals ’t eerste Pinksterfeest’.’’
Vrijgemaakt-gereformeerden hebben om dezelfde redenen (de Geest is al eenmalig uitgestort) het lied Kom, Schepper, Geest woon in uw kerk gewijzigd in hun kerkboek, vertelt Smelik. Er staat nu: ,,O, Schepper, Geest, woon in uw kerk’’. ,,In de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) heeft men trouwens – als ik het goed zie - het langst de traditie volgehouden om tekstregels te wijzigen om ze in overeenstemming te brengen met de leer, of omdat ze anderszins niet voldoende correct werden bevonden. Nog een voorbeeldje: de stroferegel ,,U hoger, reiner loflied toe’’ uit het beroemde avondlied ’k Wil U, o God, mijn dank betalen van H.A. Bruining (Liedboek, gezang 390) hebben de vrijgemaakten in de jaren tachtig veranderd in: ‘U nog een dankbaar loflied toe’.’’
Protestants predikant en organist Pieter Endedijk is vice-voorzitter van de Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied. Hij onderstreept dat vooral in vrijgemaakt-gereformeerde kring teksten zijn aangepast.
,,Dat komt doordat men daar het inhoudelijk niet met de tekst eens is, maar men het lied wel wil blijven zingen. Dan wordt er dus gerommeld in de tekst. Andere gemeenten zingen de liederen dan liever helemaal niet.’’
Verfrissen
Mag iemand zomaar teksten uit liedbundels veranderen? Nee, je mag van alles zingen, maar als je een liedbundel wilt uitgeven, krijg je te maken met auteursrecht. Pas zeventig jaar na het overlijden van de maker wordt het auteursrecht opgeheven. Geestelijke liederen zijn vaak vertaald om het taalgebruik te verfrissen of om de tekst uit het Engels naar het Nederlands om te zetten. In dat geval ligt het nieuwe auteursrecht bij de vertaler en mag er alleen met zijn toestemming herschreven worden. De gewijzigde teksten in de verschillende liedbundels die in kerken worden gebruikt, zijn echter auteursrechtelijk in orde.
Niet zingen
Jan Smelik denkt dat het thema vandaag minder actueel is dan vroeger. ,,Het gebeurt naar mijn weten niet veel meer dat mensen zich over teksten buigen en de inhoud veranderen. Nu wordt er eerder voor gekozen liederen eenvoudigweg niet te zingen. De veranderde liederen die er al zijn, worden echter nog wel vaak verkozen boven het origineel.’’
Volgens Pieter Endedijk denken de meeste mensen niet na bij wat ze zingen. ,,We lezen over de tekst heen en letten vaak niet bewust op de inhoud.’’ Er is volgens Endedijk nog een andere reden waarom er minder gesleuteld wordt aan bestaande teksten: ,,Er zijn nu zoveel geestelijke liederen, dat er voor elk wat wils is. Het is niet meer zo nodig teksten te veranderen. Dit komt voornamelijk door de enorme vracht Engelstalige praisemuziek die naar het Nederlands is vertaald of in het Engels wordt gezongen.’’
Joop Gankema, directeur van stichting Opwekking, denkt evenwel dat ‘de vracht met praisemuziek’ toch ook aan manipulatie onderhevig is. ,,Het komt wel eens voor dat mensen teksten uit de opwekkingsbundel veranderen. Dat vind ik jammer, want het doet afbreuk aan de originele tekst.’’ Hij weet geen voorbeelden te noemen. Gankema vindt het ‘typisch Nederlands’ om teksten aan te passen, en ziet hieraan nog geen einde komen. ,,We zijn als Nederlanders te eigenwijs om dat niet te doen’’.
[uit het ND van vandaag]
door Henk Meijer
BARNEVELD - Je hoort het wel eens: een kinderkoor dat Alles wordt nieuw zingt en het refrein inzet met ,,Stil maar wacht maar...’’ Maar dan met een alternatieve tekst: ,,Bid maar, werk maar…’’ Voor de Reformatorische Omroep bijvoorbeeld. Het is een verschijnsel dat zich in bredere kring voordoet. ,,We zijn als Nederlanders te eigenwijs.’’Geestelijke liederen vormen sinds jaar en dag een bron voor discussie en onenigheid. Gelovigen willen zich kunnen vinden in de tekst. Een lied wordt daarom nogal eens terzijde geschoven vanwege de inhoud. Een andere werkwijze is ook mogelijk: wat sleutelen aan een tekstregel totdat het geheel bij de eigen geloofsovertuiging past. Dat blijkt in de praktijk nog steeds te gebeuren, zij het misschien wat minder vaak dan voorheen.
Draai
Tekstwijzigingen zijn vaak klein en subtiel, maar geven liederen soms een heel andere draai. De vrijgemaakt-gereformeerde hymnoloog Jan Smelik heeft enkele voorbeelden paraat. Eerst eentje uit de oude doos: de slotzin van het bekende lied Uren, dagen, maanden, jaren luidt oorspronkelijk: ‘Al het heden wordt verleden, schoon ’t ons toegerekend blijft!’ In de liederenbundel van de Nederlandsche Jongelingsvereeniging op Gereformeerde grondslag uit 1908 werd deze regel veranderd. In een voorwoord is uitgelegd waarom: ,,Wij gelooven echter in de vergeving der zonden, van ’t verleden zoowel als het heden om Christus wil. Deze onbijbelsche regel werd derhalve veranderd in: ‘Waarvan slechts de heugnis blijft!’’
Jan Smelik: ,,Een ander voorbeeld uit dezelfde bundel is het lied Daal nu met Uw reinste stralen, Zooals ’t eerste Pinksterfeest van J.J.L. ten Kate. Omdat de Bijbel spreekt over één pinksterfeest, één uitstorting met de Geest, werd deze regel gewijzigd in ‘Licht ons met Uw reinste stralen, Zooals ’t eerste Pinksterfeest’.’’
Vrijgemaakt-gereformeerden hebben om dezelfde redenen (de Geest is al eenmalig uitgestort) het lied Kom, Schepper, Geest woon in uw kerk gewijzigd in hun kerkboek, vertelt Smelik. Er staat nu: ,,O, Schepper, Geest, woon in uw kerk’’. ,,In de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) heeft men trouwens – als ik het goed zie - het langst de traditie volgehouden om tekstregels te wijzigen om ze in overeenstemming te brengen met de leer, of omdat ze anderszins niet voldoende correct werden bevonden. Nog een voorbeeldje: de stroferegel ,,U hoger, reiner loflied toe’’ uit het beroemde avondlied ’k Wil U, o God, mijn dank betalen van H.A. Bruining (Liedboek, gezang 390) hebben de vrijgemaakten in de jaren tachtig veranderd in: ‘U nog een dankbaar loflied toe’.’’
Protestants predikant en organist Pieter Endedijk is vice-voorzitter van de Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied. Hij onderstreept dat vooral in vrijgemaakt-gereformeerde kring teksten zijn aangepast.
,,Dat komt doordat men daar het inhoudelijk niet met de tekst eens is, maar men het lied wel wil blijven zingen. Dan wordt er dus gerommeld in de tekst. Andere gemeenten zingen de liederen dan liever helemaal niet.’’
Verfrissen
Mag iemand zomaar teksten uit liedbundels veranderen? Nee, je mag van alles zingen, maar als je een liedbundel wilt uitgeven, krijg je te maken met auteursrecht. Pas zeventig jaar na het overlijden van de maker wordt het auteursrecht opgeheven. Geestelijke liederen zijn vaak vertaald om het taalgebruik te verfrissen of om de tekst uit het Engels naar het Nederlands om te zetten. In dat geval ligt het nieuwe auteursrecht bij de vertaler en mag er alleen met zijn toestemming herschreven worden. De gewijzigde teksten in de verschillende liedbundels die in kerken worden gebruikt, zijn echter auteursrechtelijk in orde.
Niet zingen
Jan Smelik denkt dat het thema vandaag minder actueel is dan vroeger. ,,Het gebeurt naar mijn weten niet veel meer dat mensen zich over teksten buigen en de inhoud veranderen. Nu wordt er eerder voor gekozen liederen eenvoudigweg niet te zingen. De veranderde liederen die er al zijn, worden echter nog wel vaak verkozen boven het origineel.’’
Volgens Pieter Endedijk denken de meeste mensen niet na bij wat ze zingen. ,,We lezen over de tekst heen en letten vaak niet bewust op de inhoud.’’ Er is volgens Endedijk nog een andere reden waarom er minder gesleuteld wordt aan bestaande teksten: ,,Er zijn nu zoveel geestelijke liederen, dat er voor elk wat wils is. Het is niet meer zo nodig teksten te veranderen. Dit komt voornamelijk door de enorme vracht Engelstalige praisemuziek die naar het Nederlands is vertaald of in het Engels wordt gezongen.’’
Joop Gankema, directeur van stichting Opwekking, denkt evenwel dat ‘de vracht met praisemuziek’ toch ook aan manipulatie onderhevig is. ,,Het komt wel eens voor dat mensen teksten uit de opwekkingsbundel veranderen. Dat vind ik jammer, want het doet afbreuk aan de originele tekst.’’ Hij weet geen voorbeelden te noemen. Gankema vindt het ‘typisch Nederlands’ om teksten aan te passen, en ziet hieraan nog geen einde komen. ,,We zijn als Nederlanders te eigenwijs om dat niet te doen’’.